- Ten obraz i ołtarz stanowi serce katedry kieleckiej - tak o miejscu, w którym znajduje się wizerunek Patronki Kielc, mówi ksiądz dr Paweł Tkaczyk, dyrektor Muzeum Diecezjalnego w Kielcach.
Dziś (piątek, 7 maja) obchodzimy święto Matki Bożej Łaskawej Kieleckiej. Jak wyjaśnia duchowny, data nie jest przypadkowa.
- Na 7 maja zostało ustanowione święto Najświętszej Marii Panny Matki Łaski Bożej. Z tego też względu w kieleckiej katedrze obchodzimy uroczystość patronki parafii katedralnej, ale również patronki miasta. Także we wszystkich kościołach diecezji kieleckiej ten dzień obchodzony jest jako święto - mówi.
Dar z Krakowa
Obraz Matki Bożej, nazywanej dziś Łaskawą Kielecką, trafił do Kielc w pierwszej połowie XVII wieku. Dokładny czas i okoliczności jego powstania, a także autor nie są znane. Namalowany został prawdopodobnie w Krakowie, a ofiarowany przez pochodzącego z tego miasta Wojciecha Piotrowskiego, który ożenił się z kielczanką i zamieszkał w Kielcach.
Jak wyjaśnia ksiądz Paweł Tkaczyk, w tym czasie w dzisiejszej stolicy Świętokrzyskiego silnie rozwijał się kult Matki Bożej Różańcowej.
- W 1626 roku, za sprawą księdza Macieja Obłomkowicza, powstało w Kielcach Bractwo Różańcowe. Wówczas też do kolegiaty kieleckiej trafił ten obraz, stąd często też w źródłach znajdujemy informacje, że jest to obraz Matki Bożej Różańcowej. Po raz pierwszy został koronowany kilka lat po sprowadzeniu go do Kielc, bo już w 1630 roku i był darzony wielką czcią przez wszystkich mieszkańców miasta. Znalazłem w źródłach archiwalnych informację, że do tego Bractwa Różańcowego należeli wszyscy mieszkańcy Kielc. To świadczy o tym, jak ten obraz był ceniony - podkreśla.
Obraz też słynie łaskami, co potwierdzają liczne wota dziękczynne, które wokół niego zawieszono.
Matka Boża - Przewodniczka
Warto się przyjrzeć, w jaki sposób pokazana jest Matka Boska i Jezus. Ksiądz Paweł Tkaczyk wyjaśnia, że jest to forma hodegetrii.
- Jest to takie przedstawienie Matki Bożej w popiersiu, gdzie Dzieciątko Jezus spoczywa na jej lewym ramieniu, natomiast prawą ręką wskazuje na swojego Syna. Używamy pojęcia hodegetria, które w tłumaczeniu na język polski znaczy „przewodniczka”. Matka Boża wskazując na Chrystusa, wskazuje wiernym, modlącym się, osobom wierzącym, że to właśnie On, Jej Syn, jest Drogą, Prawdą i Życiem - tłumaczy kapłan.
Ten typ wizerunku Matki Bożej Przewodniczki powstał na Wschodzie. Jednak, jak zauważa Małgorzata Gorzelak z Muzeum Diecezjalnego, obraz Patronki Kielc odbiega od typowych hodegetrii, łączy dwie tradycje kulturowe: Wschodu i Zachodu.
- Jest to typ hodegetrii, natomiast forma plastyczna to już nie jest forma wywodząca się ze Wschodu, czyli nie jest to forma ikony. To przedstawienie nawiązuje do sztuki Europy Zachodniej, do sztuki kręgu śródziemnomorskiego, który dążył do poprawnego przedstawienia ciała ludzkiego, a więc jest modelunek, wydobycie bryły. Nie ma tej płaskiej plamy, linearyzmu, który cechuje sztukę ikony - wyjaśnia.
Koronował święty Jan Paweł II
Mimo ogromnej wartości obrazu dla wiernych i czci, jaką był otoczony, nie oparł się on rękom wandali. W 1824 roku skradzione zostały korony, a w 1831 roku sukienka i inne kosztowności.
- Potrzeba było lat, by ozdoby wróciły - zauważa ksiądz Paweł Tkaczyk. - Dopiero w 1872 roku zamożny kielczanin, Ignacy Smoleń, ofiarował sukienki na obraz Matki Bożej. Natomiast później, z darów mieszkańców Kielc zebranych przez księdza proboszcza, zostały wykonane korony, którymi święty Jan Paweł II koronował obraz 3 czerwca 1991 roku, podczas uroczystej mszy świętej na lotnisku w Masłowie. Moim zdaniem, to jedno z najważniejszych wydarzeń w historii naszej Matki Bożej Łaskawej Kieleckiej - zaznacza.
Ale był też moment w historii Patronki Kielc, kiedy jej kult przygasł. Stało się tak na początku XX wieku. Małgorzata Gorzelak wyjaśnia, że było to wtedy, gdy biskup kielecki Augustyn Łosiński sprowadził do katedry obraz Matki Bożej Częstochowskiej.
- W czasie zaborów na Jasnej Górze stacjonowały wojska rosyjskie i dochodziło do prowokacji agentów rosyjskich. Między innymi sprofanowany został wizerunek Matki Bożej Jasnogórskiej. Stąd gest biskupa kieleckiego. Kiedy jednak Matka Boża Częstochowska trafiła do katedry nasza miejscowa patronka znalazła się na zasuwie, co przyczyniło się do osłabienia jej kultu - przyznaje.
„Twój ołtarz gdzie boczna jest nawa, stąd patrzysz i łaski upraszasz dla wiernych…”
Kult odżył na nowo w latach 80. XX wieku, gdy proboszczem katedry został ksiądz Mieczysław Jaworski (późniejszy biskup pomocniczy ordynariusza kieleckiego). Dzięki jego inicjatywie powstała pieśń o Matce Bożej Łaskawej Kieleckiej „W prastarej kieleckiej świątyni…”. Jej słowa napisał Wacław Wilk-Wilczyński, a muzykę skomponował Jerzy Rosiński, wieloletni organista katedry.
Również zasługą księdza Mieczysława Jaworskiego jest to, że w 1982 roku biskup kielecki Stanisław Szymecki ustanowił bazylikę katedralną, ze względu na kult Matki Bożej Łaskawej Kieleckiej, ogólnodiecezjalnym sanktuarium maryjnym.
- Ustanawiając jednocześnie Matkę Bożą Łaskawą Kielecką patronką Kielc i jej mieszkańców - zaznacza ksiądz Paweł Tkaczyk.
Obraz Matki Bożej Łaskawej Kieleckiej do dziś zajmuje ważne miejsce.
- Ten obraz i ołtarz stanowi serce katedry kieleckiej - podkreśla dyrektor Muzeum Diecezjalnego w Kielcach. - Każdego dnia wystawiany jest przed nim Najświętszy Sakrament. W tej kaplicy, o każdej porze dnia, znajdują się osoby, które modlą się w ciszy i skupieniu - mówi.
Bo, jak mówią słowa pieśni:
W prastarej kieleckiej świątyni, Twój ołtarz gdzie boczna jest nawa, stąd patrzysz i łaski upraszasz dla wiernych, Maryjo Łaskawa. Do późnej starości od dziecka, my Twojej opieki błagamy, o Matko Łaskawa Kielecka, obdarzaj nas nadal łaskami”.
