Historia bazyliki

Ołtarz Matki Boskiej Różańcowej wraz z obrazem

Pierwotny ołtarz Zwiastowania i Nawiedzenia NMP ustawiony był w północnej, a nie w południowej nawie - tu zlokalizowano go dopiero w początkach XVIII stulecia. W początkach XVII wieku ołtarz ów odnowiono, a pochodzący z Krakowa Wojciech Piotrowski ufundował nowy obraz - istniejący do dziś wizerunek Matki Boskiej z Dziecicitkiem w typie Hodegetrii; z małym Jezusem na lewej ręce, powstał prawdopodobnie w którymś z warsztatów krakowskich; hipotezę tę zdaje się dodatkowo potwierdzać krakowskie właśnie pochodzenie fundatora, Wojciecha Piotrowskiego. Obraz ofiarowano z pewnością przed rokiem 1626, kiedy to w dniu 1 marca uroczyście ustanowiono w kościele Bractwo Różańcowe, któremu powierzono opiekę nad ołtarzem; pierwszym promotorem bractwa został ks. Maciej Obłomkowicz.

Jak można wywnioskować ze źródeł archiwalnych, ołtarz, który powierzono bractwu w opiekę, był zapewne dość skromny, o formie tryptyku względnie o trójosiowej strukturze z podziałami architektonicznymi; w środku znajdował się wizerunek Madonny z zasuwą, służącą pierwotnie do zawieszania wotów, po bokach zaś wizerunki św. Katarzyny i św. Apolonii. W 1636 roku ołtarz i obraz odnowiono (dokonał tego m.in. kielecki mieszczanin i malarz zarazem Jan Cedro) staraniem i częściowo z finansów ks. Obłomkowicza, ozdobiono m.in. srebrnymi ornamentami oraz blachami, dodano korony i i aniołki srebrne w kątach obrazu Madonny. 

Stary ołtarz Różańcowy zdemontowano wiosną 1719 roku; nowy - być może według projektu Kacpra Bażanki - wystawiono przed rokiem 1730 z fundacji biskupa krakowskiego Konstantego Felicjana Szaniawskiego; wykonanie ołtarza wraz z dekoracją rzeźbiarską powierzono zapewne Antoniemu Frączkiewiczowi - stojące przy ołtarzu rzeźby rodziców Matki Boskiej - św. Anny i św. Joachima są bardzo podobne do stiukowych rzeźb stojących na filarach kaplicy Wniebowzięcia Matki Boskiej w kościele św. Anny w Krakowie. U szczytu ołtarza znajduje się rzeźba Archanioła Gabriela; pierwotnie obraz chroniła zaś zasuwa z wizerunkiem Matki Boskiej Różańcowej ze św. Katarzyną Sieneńską i św. Dominikiem.

Niestety, w 1824 roku skradziono zdobiące obraz Matki Boskiej korony, a w roku 1831 sukienkę i inne, barokowe ozdoby.

Nowe sukienki ufundował w 1872 roku kupiec kielecki Ignacy Smoleń; 40 lat później (1912) umieszczono przejściowo w centrum ołtarza wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej (dziś w ołtarzu św. Józefa). W XIX i XX stuleciu ołtarz i obraz wielokrotnie odnawiano (ostatnio w latach 1989-1990); 3 czerwca 1991 roku obraz ukoronował uroczyście papież Jan Paweł II w czasie Mszy na lotnisku w Masłowie; w latach dziewięćdziesiątych urządzono też kaplicę Matki Boskiej Łaskawej, oddzielając ołtarz od wnętrza świątyni metalową kratą.

 

Epitafium Obłomkowicza i Pacera

Podczas licznych remontów usunięto część starych tablic nagrobkowych, wmurowanych w ściany lub w posadzkę świątyni, używając ich wtórnie do wymurowania stopni niektórych nowych ołtarzy. Do zachowanych do dziś, najcenniejszych i najciekawszych zarazem epitafiów - oprócz wspomnianych wyżej tablic poświęconych biskupom: Szaniawskiemu i Załuskiemu - należą XVII-wieczne tablice upamiętniające głównie duchownych pracujących w dawnej kolegiacie, a obecnie katedrze kieleckiej: epitafium wikarego Kaspra Słowika (1637) o znakomitej, rozbudowanej, wczesnobarokowej formie wykorzystującej m.in. motyw pochodni, epitafium ks. kanonika Macieja Obłomkowicza z malowanym na blasze portretem zmarłego, modlącego się pod krzyżem czy rzeźbione, barokowe epitafium innego kanonika, Stanisława Pacera (zm. 1664), który m.in. czuwał nad wznoszeniem fary w Rakowie (1640-1645), wzbogacone o malowany we wnęce na murze portret zmarłego duchownego.

Warto wspomnieć także o umieszczonym w nawie północnej obok ołtarza św. Franciszka skromnym, wczesnobarokowym, marmurowym epitafium Zofii Czechowskiej (zm. 1631), pierwszej żony starosty kieleckiego Stanisława czy o niewiele późniejszych epitafiach: rodziny innego starosty, Jana Śliwskiego z 1643 roku czy wikarego Jana Wypiórowicza (zm. 1650), z nowszych zaś o znajdującym się w prezbiterium epitafium Barbary Lipskiej, matki biskupa krakowskiego Jana Aleksandra Lipskiego (zm. 1740) w rzeźbionym obramieniu czy o ufundowanym przez kapitułę epitafium kanonika Jana Jerzego Konrada (zm. 1744). Z epitafiów XIX-wiecznych warto wymienić dwa umieszczone w nawie północnej: pierwszego biskupa kieleckiego Wojciecha de Boża Wola Górskiego (zm. 1818) oraz biskupa Macieja Majerczaka (zm. 1870) - dzieło tego samego Juliusza Faustyna Cenglera, który wykonał dekorację rzeźbiarską fasad kościoła w latach 1769-1871.

 

Ołtarz Św. Antoniego Padewskiego

Już przed rokiem 1710 znajdował się w kościele ołtarz św. Antoniego Padewskiego (1195­-1231, Portugalczyk, Doktor Kościoła, kaznodzieja i filozof z zakonu franciszkańskiego); ołtarz ów zlikwidowano w 2 połowie XVIII wieku, a w latach 1771-1788 wystawiono na jego miejscu obecny, późnorokokowy ołtarz ufundowany przez wikarego Antoniego Jaśkiewicza; w centrum ołtarza umieszczono obraz z przedstawieniem świętego .

 

Nagrobek Elżbiety Zebrzydowskiej

Wysoki poziom artystyczny prezentuje natomiast nagrobek Elżbiety z Krzyckich Zebrzydowskiej, zmarłej w 1553 roku matki biskupa krakowskiego Andrzeja (ok. 1500­-1560), na którego zlecenie wykonano tę rzeźbę prawdopodobnie w warsztacie włoskiego twórcy Jana Marii Padovano (zm. po 1574); nagrobek ten znajdował się pierwotnie w prezbiterium romańskim, przeniesiony na obecne miejsce po roku 1719. Na uwagę zasługuje sama postać Zebrzydowskiej - wykuta w czerwonym marmurze sylwetka śpiącej snem wiecznym starszej kobiety z głową opartą na przedramieniu, łącząca wnikliwe studium rysów twarzy z poprawnie oddanym rysunkiem szat. Typ nagrobka z motywem śpiącej postaci upowszechnił się w sztuce renesansowej dzięki włoskiemu rzeźbiarzowi Antonio Sansovino. W Polsce nagrobki w tym typie spotykamy m.in. w katedrze wawelskiej (nagrobki króla Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta, biskupów: Andrzeja Zebrzydowskiego, Filipa Padniewskiego). Tuż nad nagrobkiem Zebrzydowskiej zawieszono na ścianie drewnianą polichromowaną Pasję - przedstawienie Ukrzyżowanego z figurami Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty po bokach; na uwagę zasługuje szczególnie znacznie wcześniejsza od pozostałych dwóch, figura Ukrzyżowanego, powstala prawdopodobnie w kręgu uczniów Wita Stwosza w końcu XV lub w początkach XVI stulecia. Obok - portret Jana Pawła II pędzla Rajmunda Ziemskiego.

 

Dekoracja sklepienia i polichromia

Pochodząca z końca XIX wieku polichromia wypełnia pola wewnątrz stiukowej dekoracji, wykonanej ok. połowy XVII wieku i wzorowanej na podobnych dekoracjach sklepiennych kościołów lubelskich i krakowskich; dekoracja ta łączy motywy dekoracyjne - przede wszystkim roślinne - i figuralne o religijnej tematyce - m.in. alegorie trzech cnót teologicznych: Wiary, Nadziei i Miłości.

Niech smutek będzie kiedyś dla nas miłym wspomnieniem.

Wiliam Szekspir

Bazylika katedralna

Poznaj obecne i historyczne fakty

Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej

Blisko 500 lat tradycji

Historia obrazu

Patronka Miasta

Kult Matki Bożej

Prośby i podziękowania


Używamy plików cookies Ta witryna korzysta z plików cookies w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką Prywatności i plików Cookies .
Korzystanie z niniejszej witryny internetowej bez zmiany ustawień jest równoznaczne ze zgodą użytkownika na stosowanie plików Cookies. Zrozumiałem i akceptuję.
168 0.076211214065552