Kult Matki Bożej, Patronki kolegiaty i Kielc, rozwinął się szeroko z chwilą założenia Arcybractwa Różańcowego. Na obszar obecnych ziem polskich zakładane przez zakon dominikanów konfraternie różańcowe dotarty w 4. ćwierci XV stulecia; niemal od początku miały one w kościołach własne kaplice lub też opiekowały się ołtarzami, w których umieszczano wizerunki Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz Maryi wręczającej różaniec św. Dominikowi. Dla rozwoju bractw różańcowych ogromną rolę odegrało zwycięstwo nad Turkami pod Lepanto w roku 1571, przypisane modlitwom rzymskich konfraterni; sześć lat później papież Grzegorza XIII wydał zgodę na zakładanie nowych bractw nie tylko przy świątyniach dominikańskich, lecz i przy kościołach parafialnych. Już w 1575 r. zabiegał o to w Rzymie ks. Florian Pilatowski. Erekcja arcybractwa dokonana została dopiero za czasów ks. Macieja Obłomkowicza 1 marca 1626 r. Od tego czasu cześć Matki Bożej Różańcowej w Kielcach szerzyła się z ogromną szybkością i związała się z obrazem, który zasłynął wielu łaskami czego wyrazem były liczne wota, ofiarowywane przez duchowych, parafian, pielgrzymów a także napis umieszczony na ramie obrazu: „Matka Boska Kielecka Łaskawa XVII w.”. Do bractwa należeli niemal wszyscy mieszkańcy miasta ze starostą i wójtem na czele. Przychodzili pilnie w niedzielę i zwykły dzień na śpiew różańca, czynili liczne zapisy w ziemi i kapitałach. Warto zauważyć, iż już około roku 1630 obraz po raz pierwszy ozdobiono koronami, które skradziono w roku 1824. Matkę Chrystusa chwalono również w kolegiacie w codziennym śpiewie Officium Parvum. Od 1698 r. w niedzielę i święta śpiewano Godzinki. Innym objawem kultu Matki Bożej przy kolegiacie było odgrywanie i śpiewanie pieśni na balkonie dzwonnicy przez muzyków i śpiewaków każdego dnia po zachodzie słońca, w porze letniej - od Zmartwychwstania Pańskiego do ostatniej niedzieli września. Wikariusze odprawiali także 4 wotywy w roku do Matki Bożej, podczas której śpiewacy wraz z kapelą i organami śpiewali litanię do Najświętszej Maryi Panny. Około 1663 r. Obraz został przyozdobiony srebrną, pozłacaną sukienką w kwiaty, ofiarowaną przez kanonika Stanisława Panceriusa. Do połowy XVII wieku zawieszono na ołtarzu lub przy nim wiele cennych przedmiotów o wotywnym charakterze, dowodów czci i wdzięczności za okazane łaski - m.in. srebrne lub złote tabliczki o różnorodnej dekoracji (np. z przedstawieniami świętych - Anny, Stanisława; ale i z wizerunkami oczu czy o kształcie serca), obrazki, krzyżyki, pierścionki, plakietki w kształcie nóg czy rąk, perły czy korale - ogółem naliczono prawie 180 tego typu przedmiotów, często zdobionych drogimi kamieniami - diamentami, rubinami, szmaragdami. W 1730 r. Madonnę umieszczono w specjalnym ołtarzu ufundowanym przez biskupa Felicjana Konstantego Szaniawskiego. W 1757 r. Obraz odnowił ks. Antoni Brygierski, znany malarz XVIII-wieczny, który jest też autorem obrazu Chrystusa Ukrzyżowanego również znajdującego się w kieleckiej katedrze.
Z biegiem lat nabożeństwo różańcowe tak się rozrosło, że w połowie XIX wieku przeniesiono uroczystość odpustową, którą od wieków odprawiano w święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, na pierwszą niedzielę października. Na odpusty różańcowe do Kielc ściągały tłumy ludu w licznych kompaniach z bliższej i dalszej okolicy: od Suchedniowa i Wąchocka do Buska i Stopnicy i od Bielin, do Radoszyc i Włoszczowy. Ilość komunikujących w tym dniu przekraczała liczbę 3.000 wiernych.
Do 1912 r. obraz Matki Bożej Łaskawej był zasłaniany drewnianą zasuwą z wizerunkiem Madonny z Dzieciątkiem w towarzystwie świętych Dominika i Katarzyny. Wtedy to bp Augustyn Łosiński, w związku z tragiczną profanacją Madonny Jasnogórskiej (w 1909 r. kradziono korony, wota i koszulki) w akcie ekspiacji sprowadził do katedry kopię obrazu Pani Częstochowskiej i umieścił Ją w tym samym ołtarzu, co obraz Matki Bożej Łaskawej, a Pani Kielecka przeniesiona została na zasuwę. Spowodowało to powolne zanikanie kultu Matki Bożej Łaskawej. Ale nie zupełne. W czasie I wojny światowej pod stopami Pani Różańcowej akty wdzięczności składali Jej czciciele, a po wygranej wojnie z bolszewicką Rosją w 1920 r. uchodźcy z Litwy. Od 1922 r. na podstawie przywileju rzymskiego próbowano rozwinąć nabożeństwo do Matki Bożej Nieustającej Pomocy.
Kult Matki Bożej Różańcowej, Łaskawej Kieleckiej szerzony był ostatnio głównie w miesiącu październiku oraz przy tak zwanych zmianach tajemnic różańcowych. Gdy proboszczem katedry został ksiądz Mieczysław Jaworski, (późniejszy Biskup Pomocniczy Ordynariusza Kieleckiego), kult ten na nowo się ożywił. To z inicjatywy księdza proboszcza Mieczysława Jaworskiego lud kielecki śpiewa nową pieśń o Matce Bożej Łaskawej Kieleckiej, której autorem jest Wacław Wilk-Wilczyński, a muzykę skomponował Jerzy Rosiński: "W prasterej kieleckiej świątyni..." (pełny tekst pod artykułem). Również zasługą księdza M. Jaworskiego jest to, że w 1982 r. ksiądz Biskup Szymecki ustanowił Bazylikę katedralną, ze względu na ten kult, pierwszym w godności ogólnodiecezjalnym sanktuarium maryjnym.
W komunikacie Biskupa Kieleckiego, Stanisława Szymeckiego do wiernych z racji nominacji Biskupa Jaworskiego czytamy: "Niech Matka Boża Łaskawa Kielecka, którą Ksiądz Biskup serdecznie kocha szerząc Jej kult w Katedrze i diecezji, wspiera go swą łaską i dobrocią". A w homilii podczas konsekracji biskupiej księdza Mieczysława Jaworskiego powiedział: "W Twoim herbie jest Maryja Łaskawa, Matka Boga i Matka Kościoła. Matka naszego Kieleckiego Kościoła. Maryja jest Oblubienica Ducha Świętego. W Niej Duch Święty dokonał Wcielenia Słowa Bożego. Przez Maryję za sprawą Ducha Świętego człowiek staje się dzieckiem Boga. Chrystus powierzył Maryi św. Jana, młodego apostoła, biskupa. W jego osobie powierzył Maryi wszystkich biskupów i cały Kościół. Niech Pani Kielecka, której poświęcić pragniesz nowe posłannictwo, będzie Ci Matką Łaskawą. Jej powierzaj nowe obowiązki i odpowiedzialność, Jej powierzaj Kościół Kielecki".
Jan Paweł II będąc w Kielcach 3 czerwca 1991 r. koronował słynący łaskami obraz Maryi. Dziś Matka Boża Łaskawa jest Patronką Kielc. Ojciec Święty wskazał nam, abyśmy Jej powierzyli losy naszego miasta i nasze sprawy osobiste.
Na zakończenie Eucharystii w Masłowie Papież powiedział: "Dokonałem koronacji od wieków czczonego obrazu Matki Bożej Łaskawej w katedrze kieleckiej. Owa koronacja przypada w 820 rocznicę konsekracji waszej katedry. W macierzyńskei dłonie Matki Bożej Łaskawej oddaję tę ziemię i jej mieszkańców".
Również dziś Maryja nie przestaje zlewać swoich łask na modlących się pielgrzymów o czym świadczą kierowane do Niej podziękowania:
„Dziękuję Matce Bożej Łaskawej za dalsze życie. Byłam bliska samobójstwa z powodu źle układającego mego bytu, mego życia. Walczyłam z myślą by skończyć z takim życiem. Raz przyszłam przed Obraz Matki Bożej Łaskawej i długo modliłam się prosząc o pomoc. Po jakimś czasie klęcząc uczułam radość w sercu i chęć dożycia. Za tę łaskę gorąco dziękuję Matce Bożej, bo to Ona pomogła mi zwalczyć ten czarny koszmar podsycający mnie do samobójstwa. Dziś cieszę się życiem, pracuję i wielbię Boga. Jestem jakby nowonarodzona”. (Księga podziekowań 2015).
Od 2016 r. do skarbca modlitw jakie kierujemy do Maryi dołączyła odprawiana w każdą sobotę Nowenna do Matki Bożej Łaskawej. Codziennie o każdej porze dnia wchodząc do bazyliki katedralnej można spotkać ludzi modlących się przed Jej cudownym obrazem. Maryja nigdy nie jest sama, tak jak i my, też nigdy sami nie jesteśmy, mamy swoją Matkę.
Pieśń do Matki Bożej Łaskawej Kieleckiej
1. W prastarej kieleckiej świątyni,
Twój ołtarz, gdzie boczna jest nawa,
Stąd patrzysz i łaski upraszasz
Dla wiernych Maryjo Łaskawa.
Ref. Do później starości, od dziecka
My Twojej opieki błagamy,
O, Matko Łaskawa, Kielecka
Obdarzaj nas nadal łaskami.
2. Ty dziecie, co wchodzi w swe życie,
Jak Matka otaczasz opieką,
Łzy z oczu ocierasz mu skrycie,
Co zaszklą mu się pod powieką.
Ref. Do później starości...
3. Twoj puklerz na sercach młodzieży
Do wielkich ich zadań sposobi,
Świat lepszy od młodych zależy,
niech laur Twój ich skronie ozdobi.
Ref. Do później starości...
4. Dorosłych uzbrajasz w ofiarność,
Dla Boga, rodziny, Ojczyzny,
Gdy rany na ciele i duszy,
Balsamem swym zasklepiasz blizny.
Ref. Do później starości...
5. Ty starca prowadzisz do kresu,
Z ufnością do Syna Swojego,
Przy Tobie stojąc wierzymy,
Że obronisz od wszego nas złego.
Ref. Do później starości...
6. Przez wieki chroniłaś to miasto
Od moru, upadku, ruiny
Prosimy - bądź nadal łaskawa,
Dla całej Kieleckiej Krainy.
Ref. Do później starości...
7. Wątpiącym daj światło wierzenia,
Wierzącym daj wiarę na wieki,
A całą Kielecką Krainę,
Pod płaszcz Twej przygarnij opieki.
Ref. Do później starości...
